NEERIJNEN, JOZEF DE POPPENSPELER

Neerijnen is vertrouwt terrein voor mij. Wekelijks liep ik hier met mijn ouders toen ik nog klein was. En ook nu ga ik vaak met mijn moeder hier even naar toe. Je kunt hier een mooi rondje lopen van ongeveer een uur. De ronde loopt door het bos en over de dijk langs de uiterwaarden. Je hebt hier een prachtig uitzicht en geniet van de stilte. De dijk is tegenwoordig niet meer begaanbaar voor auto’s of motoren.

Jozef de poppenspeler

Ook kom je langs een oud kasteel en is er een pitoresk kerkje te vinden. Het oude kerkje waarin mijn ouders lang geleden trouwden. In de tuin bij de kerk vind je lekkere appels en peren die je kunt kopen, en er scharrelen kippen. Een hele bijzondere bewoner die in de buurt van het bos is neergestreken, naast de kerk, is de poppenspeler Jozef van den Berg.

Van acteur en poppenspeler tot monnik en kluizenaar. Eind jaren tachtig speelde Jozef zijn laatste stuk “Genoeg gewacht” voor zijn broer die ernstig ziek was en in een rolstoel zat. Op 14 september 1989 zou hij die voorstelling brengen in De Singel in Antwerpen, maar toen gebeurde er iets heel bijzonders. Voor het stuk zou beginnen richtte hij het woord tot het publiek. Hij kondigde aan dat hij per direct het theater vaarwel zei: “Voor mij is het voorbij. Ik zoek de werkelijkheid. Ik kan geen dingen meer zeggen die niet waar voor mij zijn. Ik zeg u allen goeiendag. Mijn theaterleven zit er wat dat betreft op. Ik ga. Het ga u allen goed. Het geld wat u hebt betaald kunt u terugkrijgen bij de kassa. Tot ziens.”

Wonen in afzondering

Jozef bekeerde zich een jaar later tot het orthodoxe christendom. Hij ging in afzondering wonen in Nederland. Eerst in een vroegere fietsenstalling en later in een zelfgebouwde hut, hier in Neerijnen. Mijn moeder kent Jozef goed en neemt ook altijd iedereen mee om hem te ontmoeten. Als we gaan wandelen gaat ze altijd even bij hem langs. Een bijzondere, markante man, die leeft in de tuin van dorpsgenoten.

We kijken verkeerd, zegt Jozef. ‘We kregen het paradijs, maar zijn het verloren. God bestaat niet en de wetenschap had het bijna bewezen’. Toch weet hij het zeker: de wetenschap zoekt verkeerd.

‘De grootste, moeilijkste afstand die een mens kan afleggen, is in feite de kleinste, zo’n 20 à 30 cm: van zijn hoofd naar het hart. Om die te overbruggen moet je loslaten, jezelf overgeven. Je moet bereid zijn het weten van je hoofd in te ruilen voor het geloven van het hart. Als het hart gelooft, zal het hoofd weten dat het waar is, het hoofd gaat er ook in mee. Maar dat is het moeilijke, zoals de heilige Silouan het zegt in zijn boek, want het hoofd is het instrument van de trotse mens.’

‘Het is eigenlijk heel eenvoudig’, vervolgt hij. ‘Als je met je verstand de Schepper wil kennen, zul je vast en zeker tot de conclusie komen dat God niet bestaat. Net als wanneer je met je handen het bestaan van licht wil bewijzen: je grijpt er altijd naast. Je zult dan zeggen: ik heb alles vastgepakt maar ik heb het licht niet kunnen pakken, dus het bestaat niet. Je moet licht ook niet met je handen pakken, maar met je ogen. En zo leer je God niet kennen via het verstand, maar je hart.’

Twee korte fragmenten van hem kun je hieronder vinden. Als je het leuk vindt, kun je bij hem op bezoek gaan, dat is altijd heel inspirerend.

“It’s your road, and yours alone. Others may walk it with you, but no one can walk it for you.” – Rumi

Verderop, aan de rand van het bos, staat “Het Stroomhuis”. Dit is een cultureel centrum waar je iets kunt drinken, of een mooie expositie, voorstelling of lezing kunt bezoeken. Zeker de moeite waard om even een langs te gaan. Auteur: Madeleine van Mourik.