EXCUSES, HOE DOE JE DAT?

Sorry zeggen is best moeilijk. Grappig hoe kleine kinderen dit al lastig vinden. Denk maar eens aan een driejarige, met de ogen omlaag, het lichaam afgewend, de vuisten gebald en de voeten dreigen te stampen. Uiteindelijk slagen ze erin een geluid te forceren dat kan worden geïnterpreteerd als een soort “sorry”. Als volwassenen moeten we toch wel in staat zijn op een iets betere manier excuses aan te bieden. 

“I can’t express me feelings except to say I’m really sorry!”

Veel mensen vermijden zich te verontschuldigen omdat het idee van toegeven aan wangedrag hen ongemakkelijk maakt. Iedereen wil graag goed, vriendelijk, attent en moreel zijn. 

Waarom is het zo lastig?

Zijn we bang dat die ander onze excuses niet accepteert? Breng je hiermee je positieve zelfgevoel in gevaar? Je excuses dwingen jezelf toe te geven dat je niet altijd je eigen normen naleeft. Daarom kan een verontschuldiging moeilijk zijn. ‘Voor velen van ons is excuses aanbieden behoorlijk stressvol en ongemakkelijk.

“The best way to have the last word is to apologize” 

Maar een oprecht excuus is echt nodig en heeft positieve effecten. Onderzoek toont aan dat het je geestelijke gezondheid kan verbeteren, beschadigde relaties kan herstellen en het zelfvertrouwen kan vergroten.

Wanneer bied je ze aan?

Wat is de beste tijd om je excuses te maken? Moet je direct iets zeggen? Moet je wachten, als de ander tijd nodig heeft om af te koelen? Dat zal per persoon en per situatie verschillen. Soms is een onmiddellijk excuus nodig. Maar als de andere partij boos is op je wangedrag, kan het effectiever zijn om te wachten. Hun woede kan ervoor zorgen dat ze niet ontvankelijk zijn voor een verontschuldiging.

Wacht er even mee

Veel mensen vinden het prettiger om iets later een verontschuldiging te krijgen, omdat het laat zien dat de overtreder tijd heeft gehad om na te denken over zijn acties. Het wachten kan te lang duren, al is mijn ervaring dat het eigenlijk nooit te laat is. Ik heb weleens jaren later een vriendin mijn excuses gemaakt en dan blijkt hoe diep vriendschap kan zitten.

“Sorry doesn’t prove anything unless you mean it”

Ik kan alleen maar zeggen dat de beste tijd om je excuses aan te bieden is, wanneer je echt klaar bent om je oprecht te verontschuldigen. Er is niets ergers in deze situaties dan onoprechte excuses.

Dingen die je zeker wil vermijden als je je excuus wil maken zijn

• Smoesjes verzinnen. Omdat toegeven pijnlijk is en je bang kan maken dat je een slecht persoon bent, verzachten mensen hun verontschuldiging met verklaringen. Deze verklaringen ondermijnen het verantwoordelijk zijn, om geen gezichtsverlies te hebben.

• Iemands gevoelens kleineren. Benoem niet dat de ander het verkeerd heeft om zich boos te voelen. Dit maakt hun ervaring ongeldig. Dit wijst de verantwoordelijkheid af op het slachtoffer om te gevoelig te zijn.

• Wijzende vingers. Voorbeelden hiervan zijn; “Ik verontschuldig me zeker, als ik iemand heb beledigd “en” Het spijt me erg, maar ik deed het om me te verdedigen.” Een verontschuldiging moet ondubbelzinnig de verantwoordelijkheid bevatten.

Face to face

Het beste is om je excuses face to face aan te bieden. In je gezichtsuitdrukking, lichaamstaal en de toon van je stem zijn allemaal belangrijk om over te laten komen hoe oprecht je bent, wanneer je spijt betuigt. Iedereen kan typen;” ik schaam me echt “, maar als je het live zegt, is het duidelijk of je het echt meent.

Wat een opluchting

Als je dan eindelijk je excuses hebt gemaakt valt er een last van je af. Het levert je een schoon geweten op. De ander kan beginnen met de vergeving en je komt weer dichter bij elkaar en kan weer bouwen aan vertrouwen. Een excuus is een belangrijk middel voor het opnieuw opbouwen van een relatie, om deze weer functioneel te maken. Zelfs als struikel je over je woorden, het zal voor die ander echt veel betekenen.  

“Apologies don’t mean anything if you keep doing what you’re sorry for”

De regels voor een goed excuus;

• Het spijt me zeggen. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar het zal je verbazen hoeveel mensen zich verontschuldigen zonder deze 4 woorden te zeggen. Veel vaker hoor je reacties als; “Ik realiseer me dat ik een fout heb gemaakt,” “Ik begrijp dat je pijn hebt”, “Ik voel me slecht”. Wat er ook gebeurde, wie er fout zat, of hoe ingrijpend de situatie was, als je iemand op de een of andere manier pijn hebt gedaan, zeg dan dat het je spijt. Je meent het pas echt als je het hardop zegt.

• Specifiek worden. Zeg waar je spijt van hebt, zodat de persoon aan de ontvangende kant weet dat het je niet spijt dat je je in deze situatie bevindt, maar het spijt je wat je daar heeft gebracht. Maak duidelijk dat je de gevolgen van je fout begrijpt. Door eenvoudig de impact te vermelden, maakt je de ander duidelijk dat je weet waarom je dit gesprek voert. Tegelijk neem je hier de verantwoordelijkheid voor je aandeel in wat er gebeurd is. Zonder toch de schuld weer te willen delen.

• Let op je non-verbale signalen. Je lichaamstaal, toon en oogcontact weerspiegelen allemaal hoe je je voelt over iets. Als iemand sorry tegen je zegt terwijl hij zijn armen over elkaar heeft en naar de vloer kijkt, zou je het dan echt geloven? Kijk in plaats daarvan de ander aan. Houd je lichaam open. Wanneer je nerveus bent om je te verontschuldigen, of het nu is omdat ik een grote fout heb gemaakt of omdat de ontvanger intimiderend is, oefen dan vooraf wat je gaat zeggen.

• Vermijd smoesjes. We zijn bang om er slecht uit te zien, dus volgen we onze verontschuldiging op met een “maar” of “goed” waarin wordt uitgelegd waarom het een beetje onze schuld was. Maar oprecht sorry zeggen draait allemaal om toegeven dat je ongelijk hebt en het bezitten ervan. Natuurlijk kan je verontschuldiging worden gevolgd door een ongemakkelijke stilte, maar je moet accepteren dat het zichzelf niet altijd direct rechtzet.

• Biedt aan om het op te lossen. Nadat je je excuus hebt aangeboden, laat je zien dat je bereid bent je fout te herstellen. Wat heeft de ander nodig? Als dat nu niet gelijk kan, vraag dan wat je kan doen om het in de toekomst te verbeteren.

Erkenning van verantwoordelijkheid blijkt het belangrijkste te zijn, met daarna een verklaring waarom het gebeurde en het laten zien van spijt. Zonder spijt is het een rechtvaardiging van je acties. En zonder verantwoordelijkheid is het een excuus. Auteur: Madeleine van Mourik.